۱۵علت تلخی دهان و روش های درمان آن

تلخی دهان، یکی از مشکلات رایجی است که اغلب ما به صورت موقت در زندگی خود آن را تجربه کرده ایم. چنین تجربه‌ای اگر به صورت مداوم باشد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد که نیاز به توجه دارند. در این مقاله از سایت دکتر محمدعلی ناصری، بهترین متخصص ارتودنسی فانکشنال در اصفهان، قصد داریم علل شایع تلخی دهان را بررسی کرده و راه‌های درمان و مدیریت آن را بررسی کنیم. پس تا انتهای این نوشته همراه ما باشید.

تلخی دهان چیست؟

تلخی دهان به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد احساس می‌کند که طعم دهان و مواد مختلف که می‌خورد، به طور نامطلوبی تلخ هستند. این مسأله ممکن است به صورت موقت یا دائمی رخ دهد و معمولاً می تواند به همراه عوارض دیگری نظیر تغییرات در طعم غذاها و نوشیدنی‌ها، اضطراب، استفراغ همراه باشد.

طعم تلخ دهان می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد، از جمله تغییرات در ترکیب شیمیایی دهان، مشکلات دهان و دندان مانند عفونت‌ها و التهابات، عوارض دارویی، بیماری‌های مزمن مانند دیابت، یا حتی تغییرات هورمون. از آنجایی که تلخ بودن مزه دهان ممکن است ناشی از مشکلات جدی‌تری باشد، اگر این وضعیت به طور مداوم برای فرد ادامه داشت، توصیه می‌شود که پزشک مراجعه کند تا علت آن را مشخص کند و درمان مناسبی را شروع کند.

علائم همراه با تلخی دهان

تلخ شدن دهان ممکن است با علائم و نشانه‌های مختلفی همراه باشد که می‌توانند به علت اصلی این وضعیت مرتبط باشند یا نشانه‌های بیماری‌های دیگر باشند. در ادامه، علائمی که ممکن است با تلخ شدن دهان همراه باشند را بیان خواهیم کرد:

• ازدست‌دادن حس بویایی: تلخ شدن دهان ممکن است با ازدست‌دادن حس بویایی همراه باشد که می‌تواند به عوامل مختلفی مانند عفونت‌های دهان یا مشکلات دهانی مرتبط باشد.
• سندرم سوزش دهان یا خارش دهان: شامل سوزش یا خارش در دهان، به‌ویژه زبان و لب‌ها که می‌تواند به عوامل مانند التهابات دهان یا تحریکات شیمیایی مرتبط باشد.
• احتقان بینی: گاهی تلخ شدن دهان ممکن است با احتقان بینی همراه باشد که می‌تواند به عوامل مانند عفونت‌های رینیتیس (تورم و التهاب در ناحیه بینی) مرتبط باشد.
• تغییرات در حس چشایی: این شامل طعم فلزی در دهان، خشکی دهان، بوی بد دهان، ترشح بیش از حد بزاق و تغییرات دیگر در حس چشایی می‌شود که ممکن است به عوامل مختلفی مرتبط باشد.
• تغییرات در حرکات صورت: ممکن است به علت اختلال در عملکرد عصب‌های صورت، تغییراتی در حرکات صورت به وجود بیاید که با تلخ شدن دهان همراه باشد.
• علائم دهانی دیگر: این شامل خونریزی لثه، التهاب یا ورم لوزه‌ها و ترشحات ناگهانی بیش از حد بزاق می‌شود که نشان‌دهنده مشکلات دهانی مانند عفونت‌ها یا التهابات می‌باشد.

در نهایت، اگر تلخ شدن دهان همراه با هر یک از علائم ناشناخته یا نگران‌کننده‌ای رخ داد، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کرده و ارزیابی و درمان مناسب را دریافت کنید.

علت تلخی دهان چیست؟

از جمله شایع ترین علت های تلخی دهان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

در حالت طبیعی، دهان انسان محیطی باکتریایی غنی است که برای پایداری حالت سلامت دهان و دندان لازم است. اما وقوع فرایندهای ناسالم نظیر تجمع باکتری‌ها، افزایش تولید رسوبات، و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به تغییرات در ترکیب باکتریایی دهان و دندان منجر شود. این موارد می‌توانند به عفونت‌های دهانی مانند التهاب لثه (جیوه) و عفونت‌های دهانی دیگر منجر شوند که باعث تغییرات در طعم مواد خوراکی شده و تلخی دهان می‌شوند.

برای درمان تلخی دهان ناشی از عدم بهداشت دهان و دندان، توصیه می کنیم نکات زیر را رعایت کنید:

• شستشوی دهان و دندان حداقل دو بار در روز.
• استفاده از مسواک و خمیردندان مناسب.
• مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص و درمان مشکلات دهانی.
• مصرف آب به میزان کافی.
• اجتناب از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده برای دهان و دندان.
• رعایت مراقبت‌های دهانی روزانه و مراجعه به دندانپزشک برای بررسی دوره‌ای و درمان مشکلات دهانی.

۲٫ بارداری

بارداری یکی از عواملی است که ممکن است باعث احساس تلخی دهان شود. این پدیده به عنوان “دیسگوزیا بارداری” شناخته می‌شود و معمولاً در دوران اولیه بارداری رخ می‌دهد. علت دقیق این احساس تلخی در بارداری هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما احتمالاً به تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری و نیز تغییرات در طعم و بوی مواد مختلف که در اثر این تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود، مربوط است.

اگرچه این احساس تلخی دهان معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی در بارداری است و معمولاً خودبخود در طول دوران بارداری بهبود می‌یابد، اما در برخی از موارد ممکن است برای برخی از خانم ها بسیار آزاردهنده باشد. در صورتی که این احساس تلخی همراه با علائم دیگر نگران‌کننده مانند استفراغ مکرر، خونریزی لثه، یا سایر علائم ناشی از مشکلات جدی‌تر باشد، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کرده و مشکل را بررسی کنید.

۳٫ مصرف برخی دارو ها

مصرف برخی داروها مانند آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضدافسردگی ممکن است منجر به تلخ شدن دهان شوند. آنتی بیوتیک‌ها معمولاً باعث ایجاد تغییرات در ترکیب باکتری‌های موجود در دهان و دستگاه گوارش می‌شوند که می‌تواند به تغییرات در طعم مواد غذایی و احساس تلخی دهان منجر شود. همچنین، داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است تأثیرات جانبی نظیر خشکی دهان و تغییرات در طعم مواد غذایی را ایجاد کنند.

۴٫ شیمی درمانی و پرتو درمانی

در درمان شیمی درمان و پرتو درمانی، داروهای شیمیایی و پرتوهای مورد استفاده ممکن است علاوه بر سلول های سرطانی، به سلول‌های سالم از جمله سلول‌های درون دهان و طرفین زبان نیز آسیب برسانند. این آسیب می‌تواند به تغییرات در حس چشایی و ایجاد تلخی در دهان منجر شود. به طور کلی، این عوارض جانبی معمولاً موقتی هستند و پس از پایان درمان تدریجاً بهبود می‌یابند.

۵٫ بیماری های کبدی

بیماری‌های مرتبط با کبد مانند هپاتیت، کبد چرب و سیروز می‌توانند علتی برای تلخی دهان باشند. این بیماری‌ها ممکن است منجر به تغییرات در عملکرد کبد و تجمع مواد زائد از جمله آمونیاک در بدن شوند که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر طعم و بوی مواد غذایی و احساس تلخی دهان داشته باشد.

درمان این بیماری‌ها بسته به شدت و نوع آنها متفاوت است، اما به‌طور کلی شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و درمان دارویی است. در صورت تجربه هر گونه تلخی دهان همراه با علائمی مانند خستگی مفرط، تغییر رنگ ادرار یا مدفوع، یا سایر علائم نگران‌کننده، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت آن را تشخیص داده و درمان مناسب را دریافت کنید.

۶٫ سندورم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت‌های قارچی، عفونت‌های ویروسی، عوامل آلرژیک، اختلالات ایمنی، تغییرات هورمونی، مصرف داروهای خاص، استفاده از محصولات آرایشی یا بهداشتی، و یا عوامل روانی مانند استرس یا اضطراب باشد. در این وضعیت، تحریک و التهاب دهان و سایر قسمت‌های دهانی می‌تواند به تغییرات در طعم و بوی مواد غذایی و ایجاد احساس تلخی در دهان منجر شود.

۷٫ مشکلات معده(ریفلاکس معده)

زمانی که ریفلاکس اسیدی رخ می‌دهد، اسید معده به طور غیرطبیعی به بالا حرکت می‌کند و وارد مری و گلو می‌شود. این مواد اسیدی ممکن است با بافت‌های داخلی مری و گلو تماس کرده و علاوه بر ایجاد سوزش و التهاب، می‌توانند طعم تلخی را در دهان ایجاد کنند. علاوه بر تلخی دهان، این وضعیت می‌تواند با سایر علائم نظیر سوزش در قسمت فوقانی معده، سوزش در ناحیه گلو، سرفه، ایجاد خلط و درد در قسمت فوقانی شکم همراه باشد.

درمان ریفلاکس اسیدی شامل تغییرات در سبک زندگی و مصرف داروهای ضد اسیدی می‌باشد. برای افرادی که با علائم ریفلاکس اسیدی، از جمله تلخی دهان، مواجه هستند، مهم است که با پزشک مشورت کنند و درمان مناسب را دریافت کنند تا این مشکل بهبود یابد و عوارض جانبی آن کاهش یابد.

۸٫ یائسگی

طی دوره یائسگی، سطح استروژن کاهش می‌یابد که می‌تواند به تغییرات در حس چشایی منجر شود. استروژن تأثیر زیادی بر فعالیت نورون‌های حسی دارد که در طعم‌دهی و شناخت طعم‌ها نقش دارند. بنابراین، کاهش سطح این هورمون ممکن است باعث تغییرات در حس چشایی از جمله احساس طعم تلخ در دهان شود.

همچنین، تغییرات هورمونی ممکن است باعث خشکی دهان شود که نیز می‌تواند تأثیری بر طعم مواد غذایی داشته باشد. در نتیجه، زنان در دوران یائسگی ممکن است با احساس طعم تلخ در دهان مواجه شوند که به عوامل هورمونی و تغییرات بدنشان برمی‌گردد.

۹٫ سینوزیت و سایر عفونت های تنفسی

سرماخوردگی، سینوزیت و سایر عفونت‌های تنفسی دیگر می‌توانند به عنوان عواملی برای تلخی دهان مطرح شوند. این عفونت‌ها ممکن است منجر به تغییرات در حس چشایی و بوی دهان شوند که احساس تلخی را در دهان ایجاد می‌کنند.

عفونت‌های تنفسی معمولاً با تغییرات موقتی در طعم و بوی دهان همراه هستند که با درمان و بهبود عفونت به تدریج بهبود می‌یابند. اگر احساس تلخی دهان به علت عفونت‌های تنفسی به طور مداوم و شدید ادامه داشته باشد، مهم است که به پزشک مراجعه کنید.

۱۰٫ سیگار کشیدن

دود سیگار شامل مواد شیمیایی مختلفی است که از سوزش ترکیبات مختلف تولید می‌شوند. این مواد شیمیایی با بافت‌های دهان، زبان، و غشاء مخاطی تماس داشته و می توانند التهابات و تغییرات در حس چشایی و بوی دهان ایجاد کنند. علاوه بر این، سیگار می‌تواند باعث خشکی دهان شود که نیز می‌تواند منجر به احساس تلخی در دهان شود.

به علاوه، سیگار کشیدن می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های دهانی مانند آسیب به لثه‌ها، عفونت‌های قارچی دهان، و بیماری‌های لثه شود که همه این موارد می‌توانند به عوارضی همچون تلخی دهان منجر شوند. بنابراین، کاهش یا قطع سیگار کشیدن بهبود قابل توجهی در حالت دهان و طعم و بوی آن ایجاد می‌کند.

۱۱٫ مشکلات صفراوی

بیماری های مرتبط با صفرا مانند (سنگ صفرا، التهاب صفرا و…) می‌توانند یکی از عواملی باشند که به احساس تلخی در دهان منجر می‌شوند. صفرا یا زرده مایعی که توسط کبد تولید می‌شود و به دستگاه گوارش منتقل می‌شود، برای هضم چربی‌ها و کمک به جذب مواد مغذی از غذا لازم است. اما اختلالات در عملکرد صفراوی می‌تواند منجر به ایجاد تغییرات در طعم و بوی دهان، از جمله احساس تلخی، شود.

۱۲٫برفک دهان

یکی از علل احساس تلخی بودن طعم دهان می‌تواند عفونت‌های قارچی و برفک در دهان باشد. این بیماری معمولاً با ظاهر لکه‌های سفید روی زبان، دهان و گلو همراه است و ممکن است باعث ایجاد طعم تلخ در دهان شود. برفک دهان ناشی از عفونت قارچی در دهان است و معمولاً برای بهبود کامل نیاز به درمان مناسب و مراقبت‌های پزشکی است. این عارضه ممکن است در طول زمان متفاوت باشد و برای رفع آن، اقدامات درمانی لازم است.

۱۳٫ افزایش یا کاهش قند خون

تغییرات در سطح قند خون می‌تواند یکی از عواملی باشد که به احساس تلخی در دهان منجر می‌شود. افزایش یا کاهش ناگهانی قند خون می‌تواند تأثیر زیادی بر حس چشایی دهان داشته باشد و به علت تغییرات آن، احساس تلخی و یا سایر تغییرات در طعم دهان ایجاد شود. بنابراین، کنترل مستمر و منظم قند خون، از جمله مواردی است که می‌تواند به پیشگیری از ایجاد این احساس ناخوشایند کمک کند. در صورت تجربه تغییرات طعم دهان و شکایت از احساس تلخی مداوم، مشاوره با پزشک برای ارزیابی وضعیت قند خون و تشخیص علت مشکل توصیه می‌شود.

۱۴٫ استرس و اضطراب

استرس و اضطراب نیز می‌توانند عواملی باشند که به احساس تلخی در دهان منجر می‌شوند. در شرایط استرس زیاد یا اضطراب، سیستم عصبی فعال شده و تغییرات شیمیایی در بدن ایجاد می‌شود که ممکن است به تغییرات در طعم دهان منتهی شود.

۱۵٫ تلخی دهان و ارتودنسی

تلخی دهان ممکن است یکی از عوارض جانبی ارتودنسی باشد، بخصوص در افرادی که از  ارتودنسی ثابت (بریج) استفاده می‌کنند. در این حالت، ممکن است بافت‌های دهانی به دلیل نصب بریج و قرار گرفتن در ارتباط مستقیم با موادی که برای بریج استفاده می‌شود، تحریک شده و احساس تلخی در دهان ایجاد شود. همچنین، خشکی دهان بعد از ارتودنسی از جمله عوارض ارتودنسی است که می تواند طعم تلخ در دهان به وجود آید. این مسئله معمولاً به مرور زمان کاهش می‌یابد، اما در صورت ادامه و شدت آن، مشاوره با ارتودنتیست یا پزشک معالج توصیه می‌شود تا راهکارهای مناسبی برای کنترل تلخی دهان ارائه دهند.

راه های پیشگیری از تلخی دهان

برای پیشگیری از تلخی دهان، می‌توانید اقداماتی انجام دهید که به بهبود بهداشت دهان و کاهش عوامل مختلفی که می‌توانند به ایجاد این مشکل منجر شوند، کمک کند. برخی از راهکارهای پیشگیری عبارتند از:

• حفظ بهداشت دهان و دندان: شستشوی دقیق و منظم دهان ، استفاده از نخ دندان،و مسواک زدن حداقل دو بار در روز به منظور پاکسازی باکتری‌ها و مواد غذایی باقی‌مانده در دهان می‌تواند بهبودی در وضعیت دهان و کاهش احساس تلخی دهان داشته باشد.
• مصرف آب به میزان کافی: مصرف آب به میزان کافی برای حفظ رطوبت دهان و کاهش ترشحات دهانی می‌تواند از ایجاد تلخی دهان جلوگیری کند.
• کاهش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده: مصرف زیاد مواد غذایی یا نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، تنباکو و الکل می‌توانند تحریک‌کننده برای احساس تلخی در دهان باشند. تلاش کنید مصرف این مواد را به حداقل برسانید.
• مراقبت از دهان پس از مصرف داروها: برخی از داروها می‌توانند عوارض جانبی از جمله تلخی دهان داشته باشند. در صورت مصرف داروهایی که به تلخی دهان منجر می‌شوند، پس از مصرف دارو، دهان خود را به دقت شستشو دهید.
• مراجعه به پزشک: در صورت بروز مداوم تلخی در دهان، مشاوره با پزشک معالج یا دندانپزشک برای تشخیص علت و ارائه درمان مناسب الزامی است.

درمان های خانگی برای تلخی دهان

برای درمان تلخی دهان در منزل، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• استفاده از زردچوبه: استفاده از زردچوبه می‌تواند برای بهبود سلامت دهان مؤثر باشد، زیرا این گیاه دارای خاصیت ضدباکتریالی است. برای استفاده، می‌توانید چند قطره آب لیمو را به نصف قاشق چایخوری زردچوبه اضافه کرده و این مخلوط را روی زبان و دهان خود قرار دهید. پس از گذشت چند دقیقه، دهان خود را با آب شستشو دهید. این روش را هر روز به مدت دو هفته تکرار کنید.
• مصرف چای سبز: چای سبز دارای خواص ضدعفونتی است و می‌تواند به بهبود سلامت دهان کمک کند. برای استفاده، مقداری چای سبز را به مدت ۵ دقیقه دم کرده و همراه با عسل میل کنید.
• استفاده از دارچین: این ماده طبیعی دارای ویژگی‌های ضدباکتریایی موثر است و می‌تواند در مبارزه با عفونت‌های دهانی کمک کند. برای استفاده، نصف قاشق سوپ‌خوری پودر دارچین و نصف یک لیمو را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید. با این محلول به دست امده روزی ۳ بار دهان را شستشو دهید.
• استفاده از ترب سیاه: این درمان طبیعی یکی از بهترین روش‌های برای کاهش تلخی دهان ناشی از مشکلات صفرایی است. برای استفاده، ترب سیاه را زنده کرده و آب آن را جدا کنید. سپس به مدت ده روز هر صبح با معده خالی مقداری از آب ترب سیاه را مصرف کنید.
• خوردن مرکبات: مرکبات می‌توانند با افزایش بزاق دهان به از بین بردن تلخی دهان کمک کنند. می‌توانید مرکبات مثل پرتقال، لیمو یا لیموترش را به غذاها اضافه کنید یا به صورت روزانه به صورت میان وعده مصرف کنید.
• استفاده از جوش شیرین: جوش شیرین با دارا بودن ویژگی‌های خنثی‌کننده اسیدی و تنظیم تعادل pH، یک روش موثر برای کاهش تلخی دهان است. می‌توانید مسواک خود را به جوش شیرین آغشته کرده و هر روز با ان مسواک بزنید.
• استفاده از روغن های گیاهی: استفاده از روغن‌های گیاهی یک راهکار طبیعی دیگر برای درمان تلخی دهان است. می‌توانید روغن‌هایی مانند روغن نارگیل یا روغن کنجد را در دهان خود غرغره کنید و سپس آن را با آب بشویید.

برای تلخی دهان چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که تلخی دهان به صورت مداوم باشد و با استفاده از روش‌های درمان خانگی بهبود نیابد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. همچنین، در صورتی که همراه با تلخی دهان علائم دیگری مانند خونریزی لثه، قرمزی و التهاب دهان، درد دهان یا مشکلات گوارشی مشاهده می‌شود، لازم است هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.

همانطور که در این مقاله گفتیم تلخی دهان ممکن است نشانه بیماری‌های جدی مانند عفونت‌های دهان و دندان، مشکلات کبدی و… باشد. به همین دلیل ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح علت این مشکل توسط پزشک بسیار اهمیت دارد.