آیا همیشه دهان شما خشک است و این مورد برایتان ناراحت‌کننده است؟ خشکی دهان یکی از مشکلات شایعی است که گاهی اوقات تجربه می‌کنیم. در این مقاله از سایت دکتر محمدعلی ناصری، برترین متخصص ارتودنسی نامرئی در اصفهان، علت‌های خشکی دهان و راه حل‌هایی برای تشخیص، پیشگیری و درمان این عارضه را بررسی خواهیم کرد . پس تا پایان مقاله همراه ما باشید تا با اطلاعات کافی، ضمن حفظ سلامت دهان و دندان خود، عارضه خشکی دهان را نیز برطرف کنید.
خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان یا اگزوستوما به ناتوانی غدد بزاق در تولیدکافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان اشاره دارد و به دلایل مختلفی ایجاد می شود. درمان کاهش بزاق و خشکی دهان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بزاق نه تنها اسیدهای باکتری‌ها را خنثی می‌کند بلکه در پیشگیری از پوسیدگی دندان و بهبود عملکرد چشیدن و بلع نیز نقش دارد.
علاوه بر این، آنزیم‌های بزاق به هضم غذا کمک می‌کنند. کاهش بزاق و خشک شدن دهان می‌تواند اثرات متفاوتی بر سلامت عمومی، دندان‌ها و لثه‌ها، همچنین اشتها و لذت از مصرف غذا داشته باشد.
خشکی دهان چه علائمی دارد؟
فردی که با مشکل خشکی دهان مواجه است می تواند یک یا چندین نشانه از علایم زیر را داشته باشد:
- خشک‌شدن یا احساس چسبندگی در دهان؛
- بزاق غلیظ و چسبنده؛
- مشکل در جویدن و بلع غذا؛
- اختلالات تکلم؛
- سختی در تنفس؛
- خشکی زبان، سوزش و ترک در سطح زبان یا زبان شیاردار؛
- گلودرد یا خشکی، سوزش و احساس زخم در گلو؛
- گرفتگی و خشونت صدا؛
- لب های خشک، ترک خوردن وپوسته پوسته شدن لب؛
- زخم یا ترک پوست در گوشه‌های دهان؛
- زخم های دهان؛
- عطش و تشنگی مکرر؛
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)؛
- مشکل در استفاده از دندان مصنوعی؛
- افزایش پوسیدگی دندان ها و بیماری‌های لثه؛
- عفونت قارچی دهان (برفک).
علت خشکی دهان چیست؟
هنگامی که غدد بزاقی، بزاق کافی برای مرطوب نگه‌داشتن دهان نمی‌سازند، عارضه خشکی دهان ایجاد میشود. غدد بزاقی ممکن است به دلایل زیر به درستی کار نکنند:
داروها
بسیاری از داروها، می‌توانند عارضه خشکی دهان را ایجاد کنند. دسته‌های مختلف داروها، از جمله داروهای ضد افسردگی، کنترل فشار خون و اضطراب، ضد حساسیت‌ها، ضد احتقان‌ها، ریلکس‌کننده‌های عضلات و داروهای ضد درد، به خصوص مواردی مانند ربوکستین، ممکن است خشکی دهان را تشدید کنند.
مصرف همزمان دو دارو که هر دو عارضه خشکی دهان را دارند، به عنوان مثال هم‌زمانی مصرف آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی، ممکن است این عارضه را تشدید کرده و افزایش شدت خشکی دهان را به همراه داشته باشد.
افزایش سن
بزاق نقش مهمی در حفظ رطوبت داخل دهان ایفا می‌کند، اما با افزایش سن، ترشح بزاق کاهش یافته و غدد بزاقی همچون دوران جوانی عمل نمی کنند ، به همین دلیل خشکی دهان در سالمندان رایج‌تر است و یک عامل طبیعی در افراد مسن محسوب میشود.
درمان سرطان و خشکی دهان
داروهایی که برای درمان سرطان استفاده می شوند می‌توانند میزان و ترکیب بزاق را تغییر داده و باعث خشکی دهان شود. داروهای شیمی‌درمانی ممکن است تولید بزاق را کاهش دهند که این عارضه پس از تمام شدن درمان امکان بهبود دارد. پرتودرمانی هم می تواند باعث کاهش تولید بزاق و خشکی دهان شود که این عارضه با توجه به تأثیر دوز پرتو و منطقه درمان می تواند موقتی یا دائمی باشد.
خشکی دهان به علت آسیب عصبی
جراحی در ناحیه سر و گردن یا آسیب به این ناحیه می تواند خشکی دهان ایجاد کند.
مصرف مواد مخدر و الکل
مصرف تنباکو، الکل و سیگار، خشکی دهان و علائم آن را افزایش می دهد. برخی از مواد مخدر باعث خشکی شدید و تخریب دندان ها می شود که به این عارضه “دهان مت” می گویند.
کم آبی بدن
کم آبی دلیل دیگر خشکی دهان محسوب می شود، کم آبی می تواند بخاطر تعریق زیاد، تشنگی، سوختگی، تب، اسهال، استفراغ، گرمازدگی و از دست دادن خون و… ایجاد شود. خشکی شدید دهان همراه با تشنگی زیاد می تواند یکی از نشانه های بیماری دیابت باشد که برای بررسی این علت باید به متخصص غدد مراجعه کنید.
استرس و اضطراب
استرس سطح کورتیزول (هورمون استرس) را در بدن افزایش می دهد که این امر ترکیب بزاق را تغییر داده و باعث خشکی دهان می شود علاوه بر این افرادی که دچار حملات اضطربی یا پانیک می شوند تنگی نفس، تپش شدید قلب و خشکی دهان را تجربه می کنند.
تنفس از دهان
بعضی از افراد ممکن است از روی عادت، داشتن مشکلات تنفسی یا گرفتگی بینی با دهان نفس بکشند که این عامل باعث تبخیر بزاق و خشکی دهان میشود. افرادی که خروپف می کنند یا دچار آپنه انسدادی هستند بیشتر با دهان نفس می کشند و بیشتر خشکی دهان را تجربه می کنند.
برفک دهان
برفک دهان یک عفونت قارچی است که موجب التهاب دهان می شود. التهابات ایجاد شده توسط برفک دهان روی بزاق تاثیر می گذارد و در ترشح بزاق مشکل ایجاد می کند به همین دلیل افراد مبتلا به برفک دهان با خشکی دهان روبرو می شوند.
برای آشنایی با انواع بیماری های دهان و دندان، پیشنهاد می شود مقاله ” بیماری های دهان و دندان ” را مطالعه نمایید.
فیبروز کیستیک
بیماری فیبروز کیستیک که در سیستم تنفسی و گوارش مشکل ایجاد می کند با تاثیر منفی که روی عمکلرد بزاق می گذارد باعث خشکی دهان می شود. داروهایی که برای درمان این بیماری مصرف می شوند نیز خود خشکی دهان را افزایش می دهند.
بیماری های خودایمنی
بعضی از بیماری های خود ایمنی مثل سندرم شوگرن روی غدد بزاق و میزان ترشح بزاق تاثیر منفی می گذارند و باعث التهاب غدد بزاقی می شوند به همین دلیل افراد مبتلا به این بیماری ها خشکی دهان را تجربه می کنند. بیماری ایدز و آرتریت روماتوئید نیز از جمله بیماری های خود ایمنی دیگری هستند که باعث خشکی دهان می شوند.
مصرف برخی از مواد غذایی
گاهی مصرف برخی از غذا ها مانند غذاهای چرب، شور و خشک باعث خشکی دهان می شود زیرا هنگام مصرف این مواد غذایی دوبرابر غذاهای دیگر نیاز به جذب آب دارید.
بیماری کبد الکلی
بیماری کبد الکلی که به علت مصرف زیاد و طولانی مدت الکل ایجاد می شود با اختلال در عملکرد کبد باعث افزایش تشنگی و خشکی دهان می شود.
ارتودنسی دندان ها و خشکی دهان
ارتودنسی دندان ها و وجود براکت ها و بریس های ارتودنسی باعث می شود حجم زیادی از دهان فرد، توسط این موارد اشغال شود. به همین دلیل این افراد هنگام صحبت های طولانی خشکی دهان را احساس می کنند. علاوه بر این در ابتدا ارتودنسی باعث التهاب لثه ها می شود و روی ترشح بزاق تاثیر می گذارد به همین دلیل بزاق غلیظ شده و افراد خشکی دهان را تجربه می کنند. برخی از افراد با دندان های ارتودنسی، دهان خود را بیشتر باز می گذارند یا تنفس دهانی دارند که این موارد باعث تبخیر بزاق دهان آنها و ایجاد خشکی دهان می شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه پیشنهاد می کنیم مقاله” آیا ارتودنسی بر تنفس دهانی تاثیر می گذارد“ را مطالعه کنید.
پوسیدگی دندان ها و عدم رعایت بهداشت دهان
پوسیدگی دندان ها و عدم رعایت بهداشت دهان باعث تجمع میکروب ها در دهان شده و در نهایت باعث ایجاد پلاک های سخت روی دندان ها می شود این تجمع پلاک ها و باکتری ها باعث تلخی دهان و خشکی دهان هم می شوند.
علت های دیگر خشکی دهان عبارتند از:
- بیماری آلزایمر
- خوابیدن با دهان باز
- ورزش و دویدن
- زندگی در محیط خشک
- التهاب گلو
- ویروس های سرماخوردگی و کرونا
- آلرژی و حساسیت
- حرف زدن بلند یا داد زدن
پیشگیری و درمان خشکی دهان
قبل از اینکه به سراغ درمان خشکی دهان خود بروید باید علت اصلی خشکی دهان شما توسط پزشک یا دندانپزشک مشخص شود. در ادامه به برخی از درمان ها و راه های پیشگیری از خشکی دهان که ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد، اشاره می کنیم:
- تغییر دارو: مشورت با پزشک و تغییر داروهایی که باعث خشکی دهان می شوند.
- استفاده از مرطوب کننده های دهان: مانند :
-
- محلول‌‌های دهانی بدون نسخه،
- داروهای تجویزی پزشک که با نسخه ارائه می شوند،
- بزاق مصنوعی
- دهان‌شویه‌های دارای زایلیتول (Xylitol)
- داروهای محرک ترشح بزاق مانند پیلوکارپین
- استفاده از درمان های خانگی:
-
- نوشیدن آب بیشتر در روز
- تغییر عادات نامناسب مانند کاهش مصرف سیگار و الکل، نماندن در گرما، کاهش تنفس دهانی
- مصرف آبنبات‌ها و جویدن آدامس‌های بدون شکر
- استفاده از دستگاه بخور در خانه
- کاهش مصرف مواد غذایی شور و خشک، غذاها و آبنبات های شیرین یا اسیدی
- استفاده از مواد غذایی پر آب مانند میوه و سبزیجات
- مرطوب نگه داشتن لب ها
- استفاده از خمیردندان و دهان شویه دارای فلوراید
- استفاده از داروهای گیاهی که خاصیت مرطوب کنندگی دارند یا ترشح بزاق را افزایش می دهند مانند: آلوئه ورا، زنجبیل، ریشه هالی هاک، ریشه گل ختمی و فلفل دلمه ای
- مراجعه منظم حداقل دوبار در سال به دندان پزشک
جمع بندی
همانطور که در این مقاله با هم مرور کردیم، خشکی دهان علت های مختلفی دارد و قدم اصلی برای درمان موثر این مشکل، تشخیص درست علت خشکی دهان است. دکتر محمد علی ناصری با توجه به تجربه و تخصص خود در این زمینه به شما کمک می کند تا ضمن تشخیص علت اصلی خشکی دهان، بهترین و موثرین درمان آن را نیز دریافت کنید.
