بعد از اتمام درمان ارتودنسی، اغلب به پلاک دندان نیاز است تا دندان‌ها در جای خود باقی بمانند. پلاک دندان یک وسیله‌ی انعطاف‌پذیر و شفاف است که روی دندان‌ها قرار می‌گیرد و باعث حفظ ترتیب دندان‌ها می‌شود. استفاده از پلاک دندان بعد از ارتودنسی اهمیت بسیار زیادی دارد. بدون استفاده از پلاک دندان، دندان‌ها ممکن است به سرعت به حالت اولیه خود برگردند و تمام زحمات و هزینه‌های انجام شده برای ارتودنسی بی‌هدف شود. بنابراین، استفاده مداوم از پلاک دندان به مدت مشخص پس از اتمام ارتودنسی ضروری است تا نتیجه‌ی مطلوب حاصل شود. در این بخش از سایت دکتر محمدعلی ناصری، یکی از بهترین متخصصان ارتودنسی در اصفهان، که انواع روش های ارتودنسی از جمله ارتودنسی ثابت دو فک و ارتودنسی متحرک را ارائه می دهند، قصد داریم به اهمیت استفاده از پلاک دندان بعد از ارتودنسی بپردازیم. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
نگهدارنده یا پلاک دندان چیست؟
ریتینر (Retainer) یا نگهدارنده ها ابزارهایی هستند که پس از اتمام درمان ارتودنسی استفاده می‌شوند تا دندان‌ها در موقعیت جدید خود قرار بگیرند. این وسایل از جنس پلاستیک نرم یا فلز ساخته می‌شوند و برای مدت زمان معینی (معمولاً شبانه) باید استفاده شوند تا از جابه‌جایی دوباره دندان‌ها جلوگیری کنند. استفاده منظم از پلاک دندان از اهمیت بسزایی در حفظ نتایج درمان ارتودنسی دارد.
استفاده از پلاک دندان بعد از ارتودنسی
احتمال بازگشت دندان‌ها به وضعیت اولیه پس از به پایان رسیدن درمان ارتودنسی وجود دارد، به ویژه اگر از ریتینر یا پلاک نگهدارنده ارتودنسی استفاده نشود. با گذشت زمان، فک با افزایش سن تغییر می‌کند و دندان‌ها نیز به عنوان بخشی از فرآیند طبیعی پیری، ممکن است به وضعیت نامنظم بازگردند. بنابراین، استفاده طولانی مدت از پلاک دندان ضروری است تا نتایج به‌دست‌آمده به مدت طولانی حفظ شود. در صورتی که توصیه‌های متخصص ارتودنسی برای استفاده از پلاک نگهدارنده رعایت نشود، دندان‌ها به تدریج و با گذر زمان به وضعیت قبلی خود بازخواهند گشت.
انواع پلاک دندان بعد از ارتودنسی
انواع نگهدارنده های دندان عبارتند از:
پلاک نگهدارنده ثابت (Fixed Retainer)
پلاک دندان ثابت یا فیکس همانطور که از نامش پیداست، به دندان‌ها چسبانده می‌شود و نمی‌توان آن را به راحتی جابجا کرد.این نوع نگهدارنده ها از سیم نازکی ساخته می‌شود که با دقت به سطوح پشتی شش دندان قدامی چسبانده می‌شود. این پلاک درمان‌های ارتودنسی ثابت را تثبیت می‌کند و از جمله مزایای آن، این است که بیمار نیازی به دستکاری و تغییرات در پلاک ندارد. اما نقطه ضعف آن این است که تمیز کردن دندان‌ها و پلاک در این روش دشوار است.
پلاک نگهدارنده متحرک (Removable Retainer)
پلاک دندان متحرک به دندان‌ها چسبانده نمی‌شود و بیمار می‌تواند آن را به راحتی جابجا کند. این نوع پلاک برای بیمارانی که از درمان ارتودنسی ثابت مستثنی هستند یا نیاز به تنظیمات متکرر دارند، مناسب است. همچنین، این نوع پلاک برای تمیز کردن دندان‌ها و پلاک‌ها، آسان‌تر است. پلاک نگهدارنده متحرک معمولا از مواد شفاف پلاستیکی ساخته شده و باید روزانه، از بعد از ظهر تا آخر شب به مدت حداقل ۱۲ ساعت، در اولین سال پس از اتمام درمان ارتودنسی در دهان قرار گیرد. برای نوجوانان، توصیه می‌شود که از پلاک ارتودنسی متحرک تا سن ۲۰سالگی استفاده کنند. پلاک نگهدارنده متحرک در درازمدت باید حداقل سه شب در هفته در دهان قرار گیرد. این پلاک تمام دندان‌ها، شامل دندان‌های عقب، را در موقعیت جدید نگه می‌دارد. اگر ریتینر ثابت نیز توصیه شده باشد، پلاک متحرک روی آن قرار می‌گیرد تا تاثیر مضاعفی به دست آید.
هربست (Herbst Appliance)
هربست یک نوع پلاک دندان ثابت بوده که بر روی دندان های آسیاب قرار می گیرد. دستگاه هربست به عنوان بهترین راه‌حل برای اصلاح اختلال‌های خاص بایت، مثل اوربایت و رشد ناکافی فک پایین، شناخته می‌شود و می تواند فک بالا یا پایین را به سمت جلو حرکت دهد.
مدت‌زمان استفاده از پلاک های ارتودنسی
مدت زمان مورد نیاز برای استفاده از پلاک‌های دندان بعد از ارتودنسی به شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد. بعضی افراد ممکن است تا چند ماه از این پلاک‌ها بهره‌مند شوند، در حالی که دیگران ممکن است نیاز به استفاده برای چند سال داشته باشند. عواملی مانند ترتیب دندان‌ها، میزان جابجایی، وضعیت فک و صورت، نحوه واکنش بدن به درمان و پایبندی به استفاده منظم از پلاک‌ها، می‌توانند بر مدت زمان استفاده از ریتنرها تأثیرگذار باشند.
در کل، دوره بازسازی پس از درمان ارتودنسی حدود ۹ ماه به طول می‌انجامد و در این مدت، دندان‌ها نباید حرکت کنند. بنابراین، نگهدارنده باید به‌طور مداوم و در طول شب و روز استفاده شود تا از هرگونه جابجایی ناخواسته دندان‌ها جلوگیری شود. به عبارت دیگر، ریتینر باید در دهان تقریباً ۲۳ ساعت در روز باقی بماند و تنها هنگام غذا خوردن از دهان خارج گردد.
نکات مهم برای نگهداری از پلاک های متحرک ارتودنسی
- نگهدارنده را بر اساس دستورات متخصص ارتودنسی خود به صورت منظم و مداوم استفاده کنید.
- هنگامی خارج کردن ریتینر، آن را در جعبه مخصوص خود قرار دهید. چرا که این وسیله علاوه بر شکننده بودن به راحتی گم می شود.
- پیش از قرار دادن نگهدارنده در دهان، آن را کاملاً تمیز کنید.
- برای تمیز کردن آن از مواد حاوی الکل استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث تغییر شکل یا آسیب به پلاک شود.
- در مواقع خاص مانند شنا، نگهدارنده را از دهان خارج کنید. همچنین، آن را در آب گرم (نه داغ) شستشو دهید.
- هرگونه تغییر در نگهدارنده، مثل شکستگی یا تغییر رنگ، را به ارتودنتیست خود گزارش دهید.
- در مواقع خاص مانند ورزش‌های تماسی، پلاک دندان را حتماً از دهان خارج کنید تا از آسیب دیدن آن جلوگیری کنید.
نکات مهم برای مراقبت از از پلاک های ثابت ارتودنسی
- هنگام مسواک زدن، به تمیز کردن سطح داخلی دندان‌های پایین و سیم به خوبی توجه کنید.
- در صورت شکست پلاک، از دستکاری آن خودداری کرده و به محض مشاهده این موضوع، به متخصص ارتودنسی اطلاع دهید تا اقدامات اورژانسی انجام شود.
- بیمارانی که از دستگاه هربست استفاده می‌کنند، باید در هنگام غذا خوردن احتیاط کنند. از مصرف غذاهای سرد، چسبنده و سفت خودداری کرده و توصیه‌های ارتودنتیست را رعایت نمایند.
- از خوردن غذاهای چسبنده مانند شکلات، آدامس و آب نبات خودداری کنید تا از جدا شدن بریس از سطح دندان‌ها جلوگیری شود.
- از مصرف غذاهای سفت مانند سبزیجات ترد و شیرینیجات سفت خودداری کنید تا پلاک را خم و شل نکنند.
عوارض احتمالی استفاده از پلاک دندان بعد از ارتودنسی
استفاده از نگه دارنده بعد از ارتودنسی ممکن است با برخی پیامدها همراه باشد. یکی از موارد رایج پیش آمده مربوط به مشکلات تکلم فرد است. اغلب در حین استفاده از نگه دارنده بعد از ارتودنسی، فرد با چالش‌هایی در تلفظ کلمات مواجه می‌شود. همچنین، بوجود آمدن طعم نامطبوع و ناخوشایند نیز یکی از پیامدهای احتمالی این نوع نگه دارنده‌ها محسوب می‌شود. این طعم بد در روزهای ابتدایی با شدت بیشتری احساس می شود و با گذر زمان کاهش می یابد.
کلام آخر
ارتودنسی به عنوان یک راهکار مؤثر برای بهبود ترتیب و زیبایی دندان‌ها شناخته می‌شود، اما مراقبت پس از اتمام درمان نیز بسیار حیاتی است. استفاده از پلاک دندان یا ریتینر پس از ارتودنسی از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا عدم مراقبت ممکن است به بازگشت دندان‌ها به وضعیت نامطلوب اولیه منجر شود. نگه دارنده‌ها، مهمترین نقش را در حفظ نتایج درمان ارتودنسی و جلوگیری از جابجایی دندان‌ها ایفا می‌کنند. برای افرادی که از این ابزارها استفاده می‌کنند، مراقبت منظم و رعایت دستورات تخصصی در استفاده از آنها، از آسیب‌ها و عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند و به حفظ سلامت دهان و زیبایی لبخند کمک می‌کند.
