نامرتبی و شلوغی دندان‌ها باعث می‌شود، فک یا دندان‌ها به خوبی روی هم قرار نگیرند و با هم تناسب نداشته باشند. نامرتبی دندان‌ها دلایل مختلفی دارد اما شایع‌ترین دلیل آن، عدم تناسب فک با اندازه دندان‌ها است. در این شرایط باید برای درمان ارتودنسی اقدام کرد زیرا اگر ناهنجاری‌های دهان و دندان مانند: مال اکلوژن یا اختلال بایت درمان نشود فرد دچار مشکلات گفتاری، ساییدگی، پوسیدگی دندان‌ها، درد فک، سردرد شدید می‌شود.
علاوه بر مشکلات گفته شده احتمال آسیب دیدن مفصل‌های فک و دندان نیز با نامرتب بودن دندان‌ها زیاد می‌شود. نامرتبی دندان‌ها انواع مختلفی دارد که با استفاده از ابزار و وسایل ارتودنسی می‌توان آن را درمان کرد. برای آشنایی با انواع و شکل‌های مختلف به هم ریختگی دندان‌ها با دکتر محمد علی ناصری متخصص ارتودنسی همراه باشید.
انواع مشکلات نامرتبی دندان‌ها
از انواع نامرتبی دندان‌ها می‌توان به دیپ بایت، آندربایت، کراس بایت، اپن بایت اشاره کرد. هر کدام از این ناهنجاری‌ها انواع مختلفی دارد که در ادامه برای شما شرح می‌دهیم.
دیپ بایت ـ کلاس ۲
دیپ بایت در اکثر مواقع منشأ ژنتیک دارد و مهم‌ترین نشانه آن، جلو بودن بیش از حد دندان‌های بالا یا عقب بودن بیش از اندازه دندان‌های پایین است. اشخاصی که دچار دیپ بایت هستند معمولا نیم‌رخی برآمده یا چانه ای عقب رفته دارند.
درمان دیپ بایت – کلاس ۲
یکی از وسایل ارتودنسی فانکشنال، پلاک دو طرفه است که معمولا از آن برای اصلاح هم محور نبودن فک‌ها برای کودکان استفاده می شود. با پلاک دو طرفه، مشکل اورجت کمتر دیده می‌شود. مشکل عقب بودن فک پایین را می‌توان با استفاده از بریس در سال‌های رشد کودک تعدیل کرد. برای درمان این ناهنجاری می‌توان به جای پلاک دو طرفه از دستگاه هربست استفاده کرد و آن را روی دندان‌های پایین و بالا قرار داد. سپس می‌توان قطعات بالا و پایین را با میله کشویی به هم وصل کرد. زمانی که بیمار دهانش را می بندد، دستگاه هربست فک پایین را جلو می‌کشد تا به بازآموزی عضلانی کمک کرده باشد.
آندربایت – کلاس۳
آندربایت حالتی است که فک پایین جلو و دندان‌های پیشین پایین، جلوتر از دندان‌های قدامی یا پیشین فک بالا باشد. مشکلات کلاس ۳ مانند کلاس ۲ معمولا منشأ ژنتیک دارند. در مواردی که فک بالا رشد مناسبی نداشته باشد یا فک پایین بیش از حد بزرگ باشد آندربایت رخ می دهد. از دستگاه هربست می‌توان برای درمان این ناهنجاری استفاده کرد.
کراس بایت
کراس بایت خلفی یا پسین نتیجه باریک بودن فک بالا یا پهن بودن بیش از حد فک پایین است. در این حالت بیمار برای این که بتواند دهانش را ببندد و دندان‌هایش را روی هم بگذارد، فک پایین را به جلو یا کنار حرکت می‌دهد. با کراس بایت زمانی که بیمار دهانش را می بندد، دندان‌های پایین بیرون دندان‌های بالا قرار می‌گیرد. کراس بایت موجب رشد نامناسب فک و عدم تقارن صورت می‌شود.
درمان کراس بایت
ناهنجاری کراس بایت را می‌توان با استفاده از اکسپندر یا وسیع کننده مارپیچ چهارگانه درمان کرد. این دستگاه فک بالا را عریض‌تر می‌کند تا با فک پایین تناسب پیدا کند. برای درمان کراس بایت از دستگاه وسیع کننده متحرک نیز می‌توان استفاده کرد. بیمارانی که مشکل کراس بایت دارند غالبا قوس متداول V شکلی دارند. دستگاه متحرک بعد از قالب گیری برای دهان بیمار به طور سفارشی تهیه می‌شود. با این دستگاه فک، به مرور زمان پهن تر می‌شود و قوس به شکل U درمی‌آید.
شلوغی و ازدحام دندان‌ها احتمالاً شایع‌ترین مشکل مربوط به بی‌نظمی و نامرتبی دندان‌ها و متداول‌ترین دلیل برای انجام درمان ارتودنسی است. عامل‌های متعددی باعث به هم فشردگی و کجی دندان‌ها می‌شود، اما این اختلال عموماً از عدم تناسب فضای هر فک با اندازه دندان‌ها نشأت می‌گیرد.
اپن‌بایت
اپن بایت به دو صورت: اپن بایت پیشین یا قدامی و اپن بایت پسین یا خلفی وجود دارد. در حالت اول دندان‌های جلو و در حالت دوم دندان‌های عقب درگیر می‌شود. در اپن بایت قدامی، هم پوشانی عمودی بین دندان‌های جلو وجود ندارد به گونه ای که دندان‌های جلو روی هم قرار نمی‌گیرند. در این حالت بیمار می‌تواند زبان را هنگام روی هم بودن دندان‌های عقب بین دندان‌های جلوی بالا و پایین قرار دهد. در اپن بایت قدامی، دندان‌های نیش فک بالا و پایین روی هم قرار نمی‌گیرند.
در اپن بایت خلفی فک عملکرد مناسبی ندارد و دندان‌های عقب روی هم قرار نمی‌گیرد. افرادی که دچار این عارضه هستند نمی‌توانند غذا را به خوبی بجوند. ناهنجاری اپن بایت باید به موقع درمان شود تا فرد دچار مشکلات بیشتر نشود.
انحراف میدلاین
انحراف میدلاین بر روی بایت اثر می‌گذارد و موجب روی‌هم قرار نگرفتن دندان‌های عقب و عدم تناسب آن می‌شود. برای پیشگیری از بروز نامرتبی و کج بودن دندان‌ها، فضای بین دو دندان قدامی فک بالا و پایین باید با هم و با پل بینی هم محور باشد.
اورجت
اورجت به حالتی گفته می‌شود که دندان‌های بالا در جهت افقی جلوتر از دندان‌های پایین است. تفاوت اوربایت و اورجت این است که در اورجت دندان‌های جلویی روی دندان‌های پایینی را نمی پوشانند. بزرگ بودن فک بالا، کوچک بودن فک پایین یا ترکیبی از این دو حالت منجر به اورجت می‌شود.
درمان نامرتبی دندان‌ها
علاوه بر روش‌های نام برده روش‌های دیگری مانند تراش یا کشیدن دندان نیز وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان نامرتبی دندان‌ها را برطرف کرد.
درمان نامرتبی دندان‌ها با تراش بین پروکسیمال دندان‌ها
نامرتبی و شلوغی دندان‌ها را گاهی بدون کشیدن دندان نیز می‌توان برطرف کرد. با تراشیدن لایه بسیار نازکی از مینای چند دندان، می‌توان فضای لازم را ایجاد کرد. تراشیدن دندان را می‌توان با دریل یا کاغذ سنباده انجام داد. پس از آن می‌توان دندان‌ها را با ارتودنسی ثابت مرتب کرد.
درمان نامرتبی دندان‌ها با کشیدن دندان
در این روش تمامی دندان‌های اول آسیا کوچک به جز دندان‌های کج و نامرتب کشیده می‌شود. پس از آن از ارتودنسی ثابت برای مرتب کردن دندان‌ها استفاده می‌شود. با کش ارتودنسی می‌توان دندان‌ها را ظرف چند ماه مرتب و ردیف کرد.
درمان نامرتبی دندان‌ها با بند ارتودنسی
در مواردی که مرکز فک بالا و پایین در یک امتداد قرار ندارد، می‌توان بند ارتودنسی را در نقطه خاصی از دستگاه ثابت قرار داد تا به مرور زمان هم محوری لازم به دست بیاید.
جراحی فک
زمانی که کج بودن دندان‌ها به دلیل وجود مشکلی در فک باشد باید جراحی فک انجام داد. برای ناهنجاری‌های اوربایت یا آندربایت باید جراحی فک انجام داد. بیمارانی که تنها یک یا دو دندان کج دارند نیازی به انجام جراحی فک ندارند.
دلایل شلوغی و نامرتبی دندان‌ها
به جز عدم تناسب فک با اندازه دندان‌ها، دلایل دیگری نیز برای شلوغی و نامرتبی دندان‌ها وجود دارد. از دلایل نامرتبی دندان‌ها می‌توان به: وجود دندان نهفته؛ نیفتادن یا دیرافتادن دندان به صورت طبیعی؛ کراس بایت دندان‌های جلو یا عقب اشاره کرد. بودن فاصله بین دندان‌ها نیز منجر به نامرتب جلوه کردن دندان‌ها می‌شود. مهم‌ترین علت فاصله بین دندان‌ها، عدم تناسب اندازه فک و دندان‌ها است. گاهی اوقات وجود دندان غایب به دلیل ژنتیک نیز منجر به نامرتبی و کج شدن دندان‌ها می‌شود.
وجود دندان غائب: وجود دندان غایب را می‌توان با کاشت دندان یا ایمپلنت جبران کرد. در صورتی که بین دندان‌ها فضای کافی برای کاشت دندان وجود نداشته باشد، فضای استخوانی لازم را با بریس یا فضا نگهدار می توان ایجاد کرد.
زود افتادن دندان شیری: از دیگر دلایل نامرتب شدن دندان‌ها، زود افتادن دندان شیری است. وقتی دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، دندان در حال رشد به طرف این فضای خالی کج می‌شود. در این شرایط باید تا زمان رویش دندان دائمی از فضانگهدار استفاده کرد تا فضای خالی حفظ شود.
دندان نهفته: در برخی شرایط دندان نیش در کام رشد می‌کند. پس از اصلاح موقعیت دندان‌ها می‌توان با دستگاه ارتودنسی ثابت، دندان نهفته را جای اصلی خود کشاند.
از دیگر دلایل به‌هم ریختگی و نامرتب بودن دندان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شکاف لب و کام
- ردیف نبودن یا بدشکلی فک‌ها
- آسیب‌های ناشی از ناهنجاری‌های فک
- افتادن زودهنگام دندان‌های شیری
- نفس کشیدن با دهان در زمان کودکی
- ژنژیویت یا بیماری‌های لثه
- عادت به مکیدن انگشت‌ها یا فشار دادن زبان به دندان‌ها در دوران کودکی
- استفاده مداوم از شیشه شیر در کودکی
- انجام عمل‌های دندانپزشکی به شیوه نادرست در زمان کودکی
- نامنظم بودن دندان‌ها
فواید اصلاح نامرتبی دندان‌ها
بیشتر افراد می‌پرسند چه ضرورتی دارد دندان‌های نامرتب صاف شوند؟ در ادامه قصد داریم مزایای داشتن دندان‌های مرتب را برای شما نام ببریم.
داشتن لثه‌های سالم
وجود فاصله کم یا زیاد بین دندان‌ها منجر به بروز بیماری‌های لثه می‌شود. هم‌پوشانی یا افتادن دندان‌ها روی هم به لثه و دندان‌های مجاور فشار وارد می‌کند. در نهایت می‌توان گفت نامرتب بودن دندان‌ها منجر به: ورم، التهاب لثه، ترک خوردن و شکستن دندان‌ها می‌شود. پس از انجام سیم‌کشی و ارتودنسی، دندان‌ها به شکل صحیح در لثه قرار می‌گیرند و احتمال اینکه شما دچار بیماری‌های لثه شوید کاهش می‌یابد.
تمیز شدن راحت دندان‌ها
معمولا تمیز کردن دندان‌های یک دست و مرتب راحت تراست. زمانی که دندان‌ها نامرتب و به هم ریخته باشند مسواک یا نخ دندان به راحتی به تمام سطوح دندان نمی‌رسد بنابراین فرد نمی‌تواند دندان‌هایش را به خوبی مرتب کند. در این شرایط با گذشت زمان پلاک و جرم بر روی دندان انباشته می‌شود که خطرات زیادی برای سلامت دهان و دندان دارد. پس از انجام ارتودنسی به راحتی می‌توانید دندان‌هایتان را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
کاهش بیماری و امراض
مرتب کردن دندان‌ها در کنترل و درمان دندان قروچه کودکان بسیار مؤثر است. با بیماری لثه خطر بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، عفونت ریه ها و دیابت نیز بیشتر می‌شود. همان طور که اشاره شد نامرتب بودن دندان‌ها منجر به مشکلات گفتاری، مشکل در جویدن غذا، بیماری‌های فک، ساییدگی شدید سطح خارجی مینای دندان نیز می‌شود.
