بسیاری از کودکان مشکلات فکی و دندانی دارند که برای رفع این مشکل روش‌های زیادی وجود دارد که کودک را از جراحی فک بی‌نیاز کند، یکی از این روش‌ها فیس ماسک ارتودنسی است که از دو قطعه تشکیل شده قسمت بر روی چانه قرار گرفته و قسمت دیگر روی پیشانی و یک عدد میله فلزی در بین آن‌ها وجود دارد.
حال در مورد این روش والدین سؤالات بسیاری از دندانپزشکان می‌پرسند که عبارت‌اند از:
فیس ماسک ارتودنسی چه مزایا و معایبی دارد؟
مدت زمان استفاده از فیس ماسک ارتودنسی چقدر است؟
مراحل درمان با فیس ماسک ارتودنسی به چه صورت است؟
در حین استفاده از فیس ماسک ارتودنسی چه مراقبت‌هایی نیاز است؟
چه کسانی باید از دستگاه فیس ماسک ارتودنسی استفاده کنند؟
فیس ماسک ارتودنسی(Reverse pull headgear) چیست؟
فیس ماسک ارتودنسی که به آن هدگیر کششی معکوس و یا هدگیر معکوس ارتوپدیک صورت نیز می‌گویند یکی از روش‌های درمان ناهنجاری‌های دندانی است که برای حل انواع حالت های فک و دندان قابل استفاده بوده ومشکلات متعددی را رفع می‌کند که عبارت‌اند از:
- توسعه فک بالا و جلو
- اصلاح موقعیت عقبی دندان‌های بالا
- جلوگیری از پیشرفت فشار پراگماتیسم (Prognathism)
- ایجاد تعادل بین فک‌های بالا و پایین
این روش به این صورت است که بر روی فک و دندان فشاری را اعمال کرده و به این صورت فک و دندان‌های بیمار در موقعیت مناسب قرار می‌گیرند. این دستگاه معمولاً برای کودکانی که مبتلا به مشکل آندربایت هستند استفاده می‌شود؛ زیرا فرد برای درمان آندربایت در بزرگسالی با چالش‌های بسیاری مواجه است و هدف استفاده از این دستگاه این است که کودک در بزرگسالی از جراحی فک بی‌نیاز شود.
مزایای فیس ماسک ارتودنسی
یکی از مزایای هدگیر کششی معکوس بی‌نیاز کردن کودک از جراحی فک در بزرگسالی است و در نتیجه دیگر نیاز نیست تا سختی های جراحی فک را تحمل کند، حال این یک مورد از مزایای فیس ماسک بود و این روش ارتودنسی اگر در زمان مناسب انجام گیرد مزایای به بسیار زیادی دارد که به شرح ذیل است:
- این روش مشکلات فکی و دندانی کودک را درمان کرده و منجر به بهبود ظاهر دندان و لبخند کودک می‌شود که در نتیجه اعتماد به نفس افزایش پیدا می‌کند.
- استفاده از فیس ماسک راحت بوده به‌طوری‌که فرد تا چندین ماه می‌تواند از آن استفاده کند.
- این روش بسیاری از مشکلات فکی و دندانی را برطرف کرده و در نهایت مشکلات دندانی و فکی مانند فشار و خراشیدگی دندان‌ها، عفونت لثه، ایجاد درد فک و شکستگی فک را کاهش می‌دهد.
- طول درمانی ارتودنسی ثابت را کاهش می‌دهد.
- فضای کافی برای رشد دیگر دندان‌ها به وجود می‌آورد و در بسیاری از موارد نیازی به کشیدن دندان نیست.
مدت زمان استفاده ازهدگیر کششی معکوس
مدت زمان استفاده از فیس ماسک ارتودنسی برای هر فرد بسته به نظر ارتودنسیت متفاوت است و با توجه به‌شدت مشکل این زمان تعیین می‌شود، اما به‌طورکلی مدت زمان استفاده از فیس ماسک ارتودنسی بین ۶ تا ۱۸ ماه است؛ ولی ممکن است در برخی موارد کمتر یا بیشتر شود، این موضوع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
به دلیل آنکه برای ایجاد بهبود موقعیت دندان‌ها و فک‌ها، بایستی در محل مشخص شده فشار مشخص اعمال شود و این موضوع این نیازمند مدت زمان مشخص برای نتیجه مطلوب است. همچنین توصیه می‌شود تا کودک از این دستگاه در روز به مدت ۱۸ ساعت استفاده کند؛ ولی می‌تواند در مواقع غذاخوردن، مسواک‌زدن، غذاخوردن و یا مدرسه رفتن آن را از روی صورت بردارد.
مراحل درمان با فیس ماسک ارتودنسی
همان‌طور که گفتیم دستگاه فیس ماسک برای درمان مشکلاتی فکی نظیر آندربایت بسیار مفید است و طریقة نصب آن به این صورت است که ابتدا به دندانپزشک مراجعه کرده و تحت معاینه قرار می‌گیرد سپس برای بیمار یک دستگاه فیس ماسک تهیه و بر روی صورت وی نصب می‌شود.
طریقة درمان نیز به این شکل است که ارتودنسیت با کمک فیس ماسک قوس‌های دندان‌های بالا و پایین را به یکدیگر متصل می‌کند و با تنظیم یک یا چند بند دندان‌های بالایی را به عقب و دندان‌های پایینی را به جلو می‌کشد و فشار را تنظیم می‌کند.
در نهایت بیمار موظف است تا در زمان‌های مقرر از آن استفاده کرده و به طور منظم و دوره‌ای به ارتودنسیت مراجعه کند، در برخی مواقع دندانپزشک جهت حفظ نتیجه، بعد از اتمام درمان از دیگر دستگاه‌های ارتودنسی مانند براکت‌ها استفاده می‌کند.
اجزای هدگیر کششی معکوس
فیس ماسک از دو قسمت اساسی تشکیل شده قسمتی بر روی دندان قرار گرفته و قسمت دیگر روی پیشانی بیمار قرار می‌گیرد، حال دندان‌های بالا و پایین با دو پلاکت به یکدیگر متصل شده و جهت کشیدن فک بالا به عقب فشار وارد می‌کند، این کار در آینده از رشد فک پیشینه جلوگیری می‌کند.
قسمتی که بر روی صورت قرار می‌گیرد نیز همانند قسمتی که بر روی چانه متصل می‌شود از دو قسمت تشکیل می‌شود، یکی از قسمت‌ها برای حفظ وسایل نصب شده و قسمت دیگر جهت فشار به فک بالا است و به همین شکل از رشد فک جلوگیری می‌شود.
معایب هدگیر کششی معکوس (فیس ماسک)
فیس ماسک علاوه بر مزایا معایبی نیز دارد که بسیاری از آن‌ها به‌مرورزمان برطرف می‌شوند که عبارت‌اند از:
- بیمار تا چند روز احساس درد و ناراحتی در دهان، فک و سر داشته؛ ولی به‌مرور زمان برطرف می‌شود.
- بیمار نمی‌تواند غذاهای سفت مصرف کند و گاهی اوقات نیز غذا در بین بندها گیر می‌کند.
- بیمار تا چند روز ابتدایی در گفتار مشکل پیدا می‌کند؛ مثلاً کلمة س و ش را به‌درستی تلفظ نمی‌کند، این مشکل نیز با گذشت زمان برطرف می‌شود.
- بندها و قطعات دستگاه اگر به‌درستی تمیز نشوند منجر به عفونت می‌شود.
- این دستگاه روی ظاهر بیمار تأثیر زیادی داشته و به همین علت دندانپزشکان این اجازه را می‌دهند تا در هنگام مدرسه و یا مهمانی و غیره بیمار از دستگاه فیس ماسک ارتودنسی استفاده نکند.
مراقبت‌های لازم در حین استفاده از فیس ماسک ارتودنسی
استفاده از فیس ماسک‌های ارتودنسی نیاز به مراقبت دارد و مانند هر دستگاه دیگر در صورت استفادة نادرست آسیب می‌بیند، حال در ادامه به مهم‌ترین نکات مراقبت‌های لازم در حین استفاده از فیس ماسک ارتودنسی پرداختیم که عبارت‌اند از:
- دستگاه را به‌هیچ‌عنوان دست‌کاری و در زمان‌هایی که دندانپزشک معین کرده استفاده شود.
- به بهداشت دهان و دندان بسیار دقت شود و در صورتی که فیس ماسک ارتودنسی روی دندان بیمار قرار دارد به‌هیچ‌عنوان آدامس، تافی و هر نوع خوراکی چسبنده استفاده نشود.
- در زمان‌هایی که از دستگاه استفاده نمی‌کنید آن را در جای مناسب قرار دهید.
- با نظافت دستگاه توجه کنید و پدهای دستگاه را هر چند وقت یکبار تعویض کرده و دستگاه را با استفاده از مواد ضدعفونی پاک کنید.
- نحوة استفاده از دستگاه را از ارتودنسیت خود یاد گرفته
چه کسانی باید از دستگاه فیس ماسک ارتودنسی استفاده کنند؟
دستگاه فیس ماسک معمولاً برای بهبود وضعیت دندان و فک کودکان ۷ الی ۸ سال استفاده می‌شود به دلیل آنکه فک این کودکان درحال رشد بوده و به‌راحتی تأثیرپذیر است. این دستگاه معمولاً برای افراد بزرگسال استفاده نمی‌شود؛ زیرا رشد فک تکمیل یافته و درمان آن بسیار مشکل می‌شود، معمولاً برای افراد بزرگسال جراحی فک به همراه ارتودنسی (ارتوسرجری) توصیه می‌شود.
آیا می‌توان به راحتی به هدگیر کششی معکوس عادت کرد؟
استفاده از فیس ماسک در روزهای اولیه کمی مشکل است، زیرا فرد به آن عادت نداشته، موجب درد و ناراحتی می‌شود، تکلم و غذاخوردن بیمار را مختل می‌کند، ولی تمامی مشکلات گفته شده به‌مرور زمان برطرف می‌شود و فرد به آن عادت می‌کند. تمامی موارد گفته شده به دلیل آن است که هنوز بدن با این دستگاه تطبیق نیافته است؛ اما با مرور زمان این مشکل برطرف شده و بیمار به‌راحتی از این دستگاه استفاده می‌کند.
اغلب بیماران در هنگام خواب با این دستگاه احساس ناراحتی می‌کنند به همین علت توصیه می‌شود تا عصر و چند ساعت قبل از خواب فیس ماسک بر روی صورت کودک قرار داده شده تا در هنگام خواب ناراحتی کمتری داشته باشد.
آیا استفاده از فیس ماسک درد خواهد داشت؟
در ابتدای درمان درد حاصل از فیس ماسک امری کاملاً طبیعی است و با مرور زمان برطرف می‌شود؛ اما در برخی موارد درد کاهش نیافته و با ترشح خون از لثه و تحریک در نقاط دهانی دیگر همراه که در این صورت ممکن است به علت عدم تطبیق مناسب با دستگاه این اتفاق رخ دهد.
در چنین مواقعی بایستی به متخصص خود مراجعه کرده تا وضعیت دستگاه شما را بررسی و در صورت نیاز آن را تعویض کند و یا تنظیم آن را تغییر دهد.
فیس ماسک کمی چانه‌ام را اذیت می‌کند چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
در ابتدا باید این نکته را یادآور شوم که احساس ناراحتی در قسمت چانه در روزهای ابتدایی درمان طبیعی است، اما برخی افراد تا مدت‌ها در چانه خود احساس ناراحتی می‌کنند و به همین علت بسیار می‌پرسند که برای کاهش ناراحتی در قسمت چانه چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
در جواب این سؤال دکتر محمدعلی ناصری متخصص ارتودنسی در اصفهان به این‌گونه پاسخ داده‌اند:
در ابتدای درمان دندانپزشک در اختیار شما پدهای مخصوصی را قرار می‌دهد که بایستی به طور منظم تعویض شود، در برخی موارد احساس ناراحتی به دلیل کثیف بودن پدهای روی چانه است و به همین علت به بیماران توصیه می‌کنیم تا نسبت به تعویض این پدها دقت کنند.
عکس فیس ماسک ارتودنسی
کلام آخر
اغلب دندانپزشکان برای‌آنکه کودک در بزرگسالی از جراحی فک بی‌نیاز شود فیس ماسک ارتودنسی را به والدین پیشنهاد می‌دهند، برای استفاده از این دستگاه لازم است تا والدین استفاده صحیح و نکات مراقبتی را به کودک آموزش دهند، همچنین بر روی رعایت بهداشت دهان و دندان از سمت کودک نظارت دقیق داشته باشند.
همچنین جهت دریافت نتیجه مطلوب لازم است تا در زمان‌های مقرر شده به دندانپزشک مراجعه کرده تا وضعیت دهانی بیمار به دقت بررسی شود. لازم به ذکر است که برخی از عوارض بعد از فیس ماسک ارتودنسی موقت بوده و نیازی به نگرانی نیست، اما اگر عوارض موجود طولانی‌مدت شد لازم است تا به دندانپزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول فیس ماسک ارتودنسی
قیمت فیس ماسک ارتودنسی به عوامل متعددی بستگی دارد که با توجه به بودجه و شرایط فکی و دندانی بیمار می توانید فیس ماسک خریئاری کنید، ولی به طور کلی تعیین قیمت فیس ماسک به مواردی نظیر کیفیت دستگاه و تخصص و تجربه دندانپزشک بستگی دارد.
بله فیس ماسک ارتودنسی ممکن است در ابتدای دمان منجر به زخم‌های دهانی شود این مورد در اکثر اوقات زمانی اتفاق می‌افتد که فیس ماسک فشار زیادی روی دهان دارد، برای پیشگیری می‌توانید بااطلاع دندانپزشک از مرطوب‌کننده و انواع مسکن‌ها استفاده کنید.
دو کش جهت اتصال فیس ماسک ارتودنسی استفاده می‌شوند، این کش‌ها به دو صورت قبل اتصال‌اند، یکی از طریق اتصال مستقیم به قیس ماسک و یا هدگیر و دیگری عبور آن‌ها از روی هم در برخی موارد کش‌ها به صورت ضربدری گذاشته می‌شوند که باعث کاهش فشار شده و در نتیجه میزان تحریک را کم می‌کند.
